Fizyka dla każdego

Tegoroczna Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki została przyznana za "wkład w zrozumienie ewolucji Wszechświata i miejsca Ziemi w kosmosie", w połowie Jamesowi Peeblesowi za "teoretyczne odkrycia w kosmologii fizycznej", w drugiej połowie Michelowi Mayorowi i Didierowi Quelozowi "za odkrycie egzoplanety orbitującej wokół gwiazdy typu Słońca." Laureatom serdecznie gratulujemy!

Uhonorowanie Jamesa Peeblesa docenia przede wszystkim jego osiągnięcia sprzed pół wieku. Latem 1964 przeprowadził on rachunki, które określiły cechy promieniowania, jakie mogło pozostać po Wielkim Wybuchu. Zanim kanadyjska ekipa zdążyła zabrać się do pomiarów, promieniowanie tła już odkryto - Penzias i Wilson zostali laureatami Nagrody Nobla w roku 1978, pomijając wkład Peeblesa. Ten ostatni kontynuował jednak teoretyczne badania Wielkiego Wybuchu i jego skutków.

Z kolei druga połowa tegorocznej Nagrody Nobla to uhonorowanie odkrycia z 1995 roku, kiedy to zaobserwowano po raz pierwszy efekty obecności planety wokół gwiazdy podobnej do Słońca (51 Pegasi).

Trochę szkoda, że pominięto wcześniejsze odkrycie Aleksandra Wolszczana, tym bardziej że Komitet Noblowski miał też pełną świadomość tego faktu, o czy świadczy fragment prasowego materiału związanego z odkryciem:  "Perspektywa wykrycia egzoplanet na początku 1995 r. nie wyglądała zbyt dobrze. (...) Zaledwie jeden wcześniejszy raport o planetach krążących wokół pulsara okazał się obiecujący (Wolszczan, Frail 1992). Jednak ta technika nie mogła być zastosowana dla gwiazd typu słonecznego. Obserwacji pulsara dokonano 305-metrowym radioteleskopem Arecibo Observatory w Puerto Rico. Natomiast do poszukiwania egzoplanet krążących wokół gwiazd typu słonecznego korzystano z teleskopów optycznych. Planety wokół pulsara mogły powstać w wyniku wybuchu  supernowej w związku z tworzeniem szybko obracającej się gwiazdy neutronowej (pulsara) PSR1257 + 12 i dlatego nie są przedstawicielkami formacji planetarnej typu słonecznego. Wiemy też, że formowanie się planet wokół pulsarów jest prawdopodobnie rzadkie, ponieważ tylko kilka z ponad 2000 znanych pulsarów ma układ planetarny."

Przy okazji polecamy nasze wcześniejsze materiały dotyczące badań planet pozasłonecznych:

"Kepler na tropie pozasłonecznych planet"

"Czy istnieje życie poza Ziemią/"

"Po co nam nowe planety?"

Opracowanie: K. Rochowicz