Fizyka dla każdego

9 maja 2016 r. mogliśmy podziwiać dość rzadkie zjawisko astronomiczne - tranzyt Merkurego na tarczy Słońca.

Należy pamiętać, że przy tego typu obserwacjach nie należy obserwować Słońca bezpośrednio, a już w żadnym wypadku przy użyciu przyrządów optycznych bez użycia odpowiedniego filtra (te bezpieczne są dość drogie i też nie dają stuprocentowej gwarancji, że np w pewnym momencie nie pękną). Najbezpieczniejszym sposobem podziwiania naszej najbliższej gwiazdy jest umieszczenie jej obrazu na ekranie (zdjęcie powyżej).

Mała, czarna kropka, na dole tarczy Słońca to Merkury. Zdjęcie wykonane na schodach Instytutu Fizyki WFAiIS UMK

Tranzyt rozpoczął się kilkanaście minut po godzinie 13, a zakończył już po zachodzie Słońca. Niestety niebo w Toruniu było dość mocno zachmurzone, jednak podczas nielicznych prześwitów pomiędzy chmurami można było zaobserwować wyraźną, w odróżnieniu od plam słonecznych idealnie kołową plamkę. Na tle tarczy Słońca wyglądała jak ziarenko maku, w końcu Merkury to najmniejsza planeta w Układzie Słonecznym. Średnica Merkurego to 4879,4 km, czyli prawie 0,4 średnicy Ziemi.

Merkury powoli przesuwał się na tarczy słonecznej przez ponad 7 godzin

Tranzyty Merkurego zdarzają się w maju lub listopadzie. Najbliższe zdarzy się w 2019 roku, kolejne w 2032 roku. 

Tranzyty Merkurego do końca wieku (za Wikipedią):

• 2032 XI 13 – widoczny z Polski
• 2039 XI 7 – widoczny z Polski
• 2049 V 7 – widoczny z Polski
• 2052 XI 9 – niewidoczny z Polski
• 2062 V 10 – początek widoczny z Polski
• 2065 XI 11 – niewidoczny z Polski
• 2078 XI 14 – początek widoczny z Polski
• 2085 XI 7 – początek widoczny z Polski
• 2095 V 8/9 – początek widoczny z Polski
• 2098 XI 10 – koniec widoczny z Polski

Tranzyty Merkurego od 1601 - 3000 r.

Kolejną planetą wewnętrzną, której tranzyty możemy obserwować jest Wenus, są one jednak dużo rzadsze niż tranzyty Merkurego. Kolejne zdarzy się dopiero w 2117 roku. 

Jednoczesne tranzyty Wenus i Merkurego są ekstremalnie rzadkie. Można policzyć, że kolejne zdarzy się 26 czerwca 69163 roku!

Tranzyt Merkurego (NASA)

Przygotowanie obserwacji: mgr Krzysztof Służewski, dr Andrzej Karbowski

Tekst, zdjęcia: mgr Krzysztof Służewski