Start


JAK ZOBACZYĆ ATOMY


Ruchy Browna
Młynek Crookesa
Doświadczenie Perrina
Mikroskop sił atomowych


ELEKTRONY - PIERWSZE SKŁADNIKI ATOMÓW


Wyładowania w próżni
Promieniowanie katodowe, kanalikowe, lampa Thompsona
Lampa Brauna
Kula plazmowa
Doświadczenie Milikana


FIZYKA W KWANTACH


Ciało doskonale czarne
Źródła światła
Efekt fotoelektryczny
Bateria słoneczna, fotoogniwo


ATOM WODORU
 
 
Kolorowe płonienie
Rurki Plückera
Widmo ciągłe, pasmowe, liniowe
Absorpcja


JĄDRO I JEGO SKŁADNIKI
 
 
Radioaktywność
Doświadczenie Rutheforda
Komora Wilsona
Kwarki


KOSMOLOGIA


Soczewski grawitacyjne
Badania mgławic spiralnych
Pracowite panie
Edwin Hubble
Belgijski ksiądz i astronom
Wszechświat wg Einsteina
Tajemniczy szum
Rozdzielczość aparatury
Historia Wszechświata
Ostatnie odkrycia: supernowe
Składniki Wszechświata


FIZYKA W ZASTOSOWANIACH


Laser i diagram Jabłońskiego



Fizyka współczesna, Fizyka dla każdego, WFAiISUMK
Fizyka współczesna


Laser i diagram Jabłońskiego

Aleksander Jabłoński - ur. 26.02.1898 w Woskresnówce na Ukrainie,  zm. 9 września 1980 w Warszawie, pracował w dziedzinie optyki, fizyki atomowej i cząsteczkowej. Studia z zakresie fizyki na Uniwersytecie w Charkowie przerwała I Wojna Światowa – został powołany do armii rosyjskiej. Studia podjął ponownie w Warszawie i znów wojna (tzw. sowiecka) je przerwała. Jako saper przygotowuje w bezpośrednim sąsiedztwie wojsk nieprzyjacielskich przeprawę przez rzekę pod Baranowiczami, za co zostaje odznaczony Krzyżem Walecznych. W listopadzie 1920 roku po raz czwarty podejmuje studia fizyczne. Jednocześnie studiuje grę na skrzypcach – w latach 1921-1926 grał w grupie pierwszych skrzypiec Teatru Wielkiego w Warszawie. Niezwykle burzliwe były lata II wojny światowej – był więźniem obozu w Kozielsku, później jako żołnierz Armii Polskiej przez Iran i rejsem dookoła Afryki trafił do Anglii. W 1945 roku wraca do Polski i obejmuje katedrę fizyki doświadczalnej na UMK w Toruniu.

A. Jabłoński zasłynął jako twórca diagramu, opisującego mechanizm zjawisk fotolumi-nescencji, w świecie znanego pod nazwą diagramu Jabłońskiego. Nie bez echa przeszły także jego dalsze badania nad wpływem zderzeń atomowych na kształt linii widmowych, które przyniosły mu uznanie badaczy zajmujących się oddziaływaniami między-atomowymi i spektroskopią. Wkrótce jego odkrycia przyczyniły się do wynalezienia lasera barwnikowego, który odegrał istotną rolę w wielu dziedzinach nauki, techniki, a także medycynie.

Diagram Jabłońskiego wyjaśnia, dlaczego „świecą” na zielonkawo lub różowo niektóre barwniki, np. w kamizelkach dla kierowców. Otóż, obok natychmiastowego pochłaniania (absorpcji) i wysyłania (emisji) światła, możliwe są procesy „opóźnione” i widma wzajemnie przesunięte. Dzieje się tak, gdy bezpośrednie przejścia elektronów między poziomami energii są zabronione, np. z uwagi na ustawienia spinów. Istotne stają się wówczas bezpromieniste   przejścia między różnymi poziomami energetycznymi (1).


Ryc. 6.16. Uproszczony schemat poziomów energetycznych Jabłońskiego przedstawiający wzbudzone stany elektronowe o różnych wartościach całkowitego spinu: 0 – stan singletowy (S) i 1 – stan trypletowy (T). Przejścia między stanami S a T są zabronione. Strzałki proste ilustrują procesy promieniste, a strzałki faliste procesy bezpromieniste. Literami oznaczono poszczególne procesy fizyczne. A – Absorpcja, F – Fluorescencja (fotoluminescencja natychmiastowa), Ph – Fosforescencja (fotoluminescencja opóźniona), IC – konwersja wewnętrzna, ISC – konwersja interkombinacyjna (międzysystemowa). „Fluoryzuje” łyżeczka do lodów zabarwiona organicznym barwnikiem, kumaryną a „fosforyzują” gwiazdki do dziecięcej sypialni. Na zdjęciu na lewo – profesor Jabłoński z nieodłączną fajką.

 
Model lasera

JW Player goes here
Jak działa laser?

1Więcej o kolorach i przejściach elektronowych w artykułach G. Karwasz, M. Gagoś, Rubiny, złote szkło i brazylijskie motyle, czyli o kolorach w fizyce, chemii i biologii, Chemia w Szkole, nr 3/2012, str. 5-13 i str. 14-25.