|
Laser
i diagram Jabłońskiego
Aleksander
Jabłoński - ur.
26.02.1898 w Woskresnówce na
Ukrainie, zm. 9 września 1980 w Warszawie,
pracował w dziedzinie optyki, fizyki atomowej i cząsteczkowej. Studia z
zakresie fizyki na Uniwersytecie w Charkowie przerwała I Wojna Światowa
–
został powołany do armii rosyjskiej. Studia podjął ponownie w Warszawie
i znów
wojna (tzw. sowiecka) je przerwała. Jako saper przygotowuje w
bezpośrednim
sąsiedztwie wojsk nieprzyjacielskich przeprawę przez rzekę pod
Baranowiczami,
za co zostaje odznaczony Krzyżem Walecznych. W listopadzie 1920 roku po
raz
czwarty podejmuje studia fizyczne. Jednocześnie studiuje grę na
skrzypcach – w
latach 1921-1926 grał w grupie pierwszych skrzypiec Teatru Wielkiego w
Warszawie. Niezwykle burzliwe były lata II wojny światowej – był
więźniem obozu
w Kozielsku, później jako żołnierz Armii Polskiej przez Iran i rejsem
dookoła Afryki
trafił do Anglii. W 1945 roku wraca do Polski i obejmuje katedrę fizyki
doświadczalnej na UMK w Toruniu.
A. Jabłoński
zasłynął jako twórca
diagramu, opisującego mechanizm zjawisk fotolumi-nescencji, w świecie
znanego
pod nazwą diagramu Jabłońskiego. Nie
bez echa przeszły także jego dalsze badania nad wpływem zderzeń
atomowych na
kształt linii widmowych, które przyniosły mu uznanie badaczy
zajmujących się
oddziaływaniami między-atomowymi i spektroskopią. Wkrótce jego odkrycia
przyczyniły się do wynalezienia lasera barwnikowego, który odegrał
istotną rolę
w wielu dziedzinach nauki, techniki, a także medycynie.
Diagram
Jabłońskiego wyjaśnia,
dlaczego „świecą” na zielonkawo lub różowo niektóre barwniki, np. w
kamizelkach
dla kierowców. Otóż, obok natychmiastowego pochłaniania (absorpcji) i
wysyłania
(emisji) światła, możliwe są procesy „opóźnione” i widma wzajemnie
przesunięte.
Dzieje się tak, gdy bezpośrednie przejścia elektronów między poziomami
energii
są zabronione, np. z uwagi na ustawienia spinów. Istotne stają się
wówczas bezpromieniste przejścia
między różnymi poziomami
energetycznymi (1).
Ryc. 6.16.
Uproszczony schemat poziomów
energetycznych Jabłońskiego przedstawiający wzbudzone stany elektronowe
o
różnych wartościach całkowitego spinu: 0 – stan singletowy (S) i 1 –
stan
trypletowy (T). Przejścia między stanami S a T są zabronione.
Strzałki proste ilustrują procesy promieniste, a
strzałki faliste procesy bezpromieniste. Literami oznaczono
poszczególne
procesy fizyczne. A – Absorpcja, F – Fluorescencja (fotoluminescencja
natychmiastowa), Ph – Fosforescencja (fotoluminescencja opóźniona), IC
–
konwersja wewnętrzna, ISC – konwersja interkombinacyjna
(międzysystemowa).
„Fluoryzuje” łyżeczka do lodów zabarwiona organicznym barwnikiem,
kumaryną a
„fosforyzują” gwiazdki do dziecięcej sypialni. Na zdjęciu na lewo –
profesor
Jabłoński z nieodłączną fajką.
Model lasera
JW Player goes here
Jak
działa laser?
|
|
|