Radon-stały lokator naszych domów

Jak i skąd bierze się radon?

Radon 86Rn- to promieniotwórcza gazowa substancja, powstająca podczas rozpadu atomów radu. Jest to gaz szlachetny, łatwo rozpuszczalny w wodzie, przenika przez warstwy geologiczne i glebę.
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie radonem, ponieważ uważa się, że jest źródłem radioaktywnego skażenia domów, a więc stanowi zagrożenie zdrowia ich mieszkańców. Koncentracja radonu w powietrzu atmosferycznym na otwartym terenie jest zwykle bardzo mała. Natomiast radon, który powstaje w podłożu pod budynkiem przenika przez szczeliny w podłodze, otwory na instalację i gromadzi się w zamkniętych pomieszczeniach. Szacuje się iż stężenie radonu w zamkniętych pomieszczeniach jest ośmiokrotnie większe niż na "wolnym powietrzu". Innymi źródłami radonu w naszych domach mogą być ściany i stropy zrobione z materiałów budowlanych o podwyższonej zawartości radu np. produkowanych na bazie żużli, popiołów lotnych, kamienia (granit ma bardzo dużą zawartość tego pierwiastka) i cegły. Mniejszą zawartość radu ma drewno i beton

Czy wiesz że.....
W roku 1985 w USA pewien pracownik elektrowni atomowej Limerick po przyjściu do pracy spowodował uruchomienie systemów alarmowych na skażenia promieniotwórcze. Okazało się, że cały jest skażony promieniotwórczymi produktami rozpadu radonu, który w znacznym stężeniu występował w jego domu. Po pomiarach okazało się że stężenie radonu w jego domu był prawie 600-krotnie większe od dopuszczalnego, normie wynoszącej 200 Bq/m3

Kopalnie uranowe to kolejne miejsce znacznej koncentracji radonu gdzie jego stężenie sięga 30000 Bq/m3. Również w niektórych kopalniach nie uranowych (np. węgla kamiennego) stężenie tego pierwiastka jest również wysokie i sięga rzędu 3000 Bq/m3.

Czy wiesz że.....
Prowadzone w wielu krajach obserwacje wybranych grup górników uranowych wykazały że rakotwórcze działanie uranu jest silnie spotęgowane paleniem tytoniu.

Zdrowotne skutki obecności radonu

Radon który wnika do naszych płuc w procesie oddychania, nie powoduje istotnych szkód w naszym układzie oddechowym. Natomiast pochodne radu, osadzają się w oskrzelach i płucach w procesie dalszego rozpadu, emitują aktywne biologicznie cząstki a. Chociaż cząstki te mają niewielki zasięg, mogą niszczyć żywe tkanki naszego organizmu, oraz po latach doprowadzić do raka płuc.





Rys. 1 - Fragment promieniotwórczego łańcucha uranowo - radowego

W 1995 roku przeprowadzono badania złożone z kilku międzynarodowych zespołów kierowanych przez J.H. Lubina z USA. Jako obiekty badań wybrano dwie skrajne grupy naszej populacji. Pierwsza z nich to górnicy pracujący w kopalniach uranowych, drugą zaś była grupa mieszkańców narażonych na występowanie radonu w mieszkaniach. Z przeprowadzonych badań wynika iż u najbardziej narażonych górników w kopalniach uranowych około 40% przypadków z badanej populacji, śmierci na raka płuc można przypisać ekspozycji na działanie łańcucha radonowego (Rys. 1).
Jeżeli chodzi o radon występujący w mieszkaniach, to Lubin przypuszcza że może on być przyczyną 10% śmierci na raka płuc.

Czy wiesz że.....
Radon był dawniej stosowany w medycynie. 1914 roku w Wielkiej Brytanii używano kapsułek z radonem przeciwko głuchocie, spowodowanej zatkaniem trąbki Eustachiusza. Zdarzało się to lotnikom w czasie lotów na dużych wysokościach.
Radon rozpuszcza się w wazelinie co zostało wykorzystane do sporządzenia maści promieniującej, której efekty promieniowania przyniosły więcej złego niżeli dobrego. Uważano wtedy że wdychany radon ma właściwości lecznicze - niestety były to błędne wnioski.

Jak zmierzyć stężenie radonu?

Jeśli chcesz zmierzyć stężenie radonu w swoim domu, możesz użyć do tego celu specjalnego detektora. Jest to mały pojemnik w którym jest niewielka plastikowa płytka. Radioaktywne atomy radonu zderzając się z płytką zostawiają ślady widoczne dopiero po obróbce chemicznej w odpowiednim laboratorium (rys. 2). Dzięki temu badaniu możemy ocenić stężenie radonu w naszym mieszkaniu.

Rys. 2 Obraz wżerów w folii polimerowej spowodowanych przez cząstki alfa będące produktem rozpadu radonu. Prostopadłe trafienie daje wżer kołowy, a ukośne - kształt kropli.

Podobnie jak i w innych państwach również i w Polsce określono stężenia radonu mieszkaniowego które nie powinno być przekroczone. Wedle zarządzenia prezesa Państwowej Agencji Atomistyki norma dla budynków z przed 1 stycznia 1998 roku wynosi 400 Bq/m3 , dla wybudowanych po roku 1998 norma ta wynosi już tylko 200 Bq/m3.
Badania takie wykonuje odpłatnie miedzy innymi Państwowy Instytut Higieny w Warszawie.

Rys. 3 Radiometr do określania zawartości radonu w powietrzu (z lewej) i komora Lucasa do jej dokładnego pomiaru.

Sami zmniejszamy koncentracje radonu.

Aby zmniejszyć stężenie radonu w domu wystarczy częste wietrzenie lub wentylacja .Zaleca się również wietrzenie piwnic. Natomiast odwrotnie niż w mieszkaniu- trzeba uszczelniać w nich (najlepiej silikonem) nawet niewielkie pęknięcia w betonowej podłodze, ścianach, a także szpary wokół instalacji, by do budynku dostawało się jak najmniej radonu. W piwnicach, które nie mają szczelnej podłogi należy położyć nową warstwę oddzielającą pomieszczenie od podłoża (rys. 4).

                                                    

Rys. 4 Skandynawowie radzą, jak bronić się przed radonem: odizolować domek od ziemi, a niezbędne przepusty uszczelnić.