Skaczące piłeczki

Spójrz na te piłeczki - ta mniejsza, na górze, odskakuje jak oszalała. Z "normalnymi" piłeczkami nigdy tak się nie dzieje. Spadająca swobodnie piłka powinna się odbić (w najlepszym przypadku) na tę samą wysokość, z której ją upuścimy - nigdy jednak wyżej.

Obejrzyj ten film jeszcze raz, ale obserwuj piłeczkę dolną. Prawda, że odbija się znacznie niżej niż powinna? Mówimy o prawie zachowania energii (i pędu): jeśli jedna piłeczka odbija się wyżej, to druga niżej.


Możesz to powtórzyć z ciężką piłką lekarską i piłką tenisową. Ale uważaj na szyby!

Lżejsza piłeczka nigdy nie poszybuje wyżej, jeśli odbije się od (nieruchomej) podłogi.


W rzeczywistości, mamy do czynienia z (ukrytym) zderzeniem między dwoma piłeczkami. Czerwona piłeczka odbija się od podłogi wcześniej i zmienia zwrot prędkości, podczas gdy wektor prędkości piłeczki pomaranczowej wciąż jeszcze skierowany jest w tym czasie w dół. W efekcie sprężystego zderzenia, pęd cięższej piłeczki przekazany zostaje piłeczce lżejszej i co za tym idzie lżejsza piłeczka odbija się na dużo większą wysokość.

Wyjaśnimy to dokładniej. Przyjmując masę lżejszej piłeczki jako m a cięższej jako M i zakładając, że zostały upuszczone z wysokości h, z zasady zachowania energii otrzymujemy, że w momencie zderzenia prędkość mniejszej piłeczki wynosi -v a większej v (czyli z przeciwnym zwrotem). Stosując zasadę zachowania energii (zakładamy zderzenie sprężyste):

i pędu

wartości prędkości po zderzeniu wynoszą

dla piłki lżejszej i

dla cięższej.

Zakładając teraz, że m jest dużo mniejsze od M można powyższe wartości przybliżyć jako

czyli, po uwzględnieniu, że energia kinetyczna zostaje zamieniona w energię potencjalną, mniejsza piłeczka odbije się na wysokość dziewięciokrotnie wyższą niż cięższa.

Wynik v1' = 3v i v2' wydaje się przeczyć zasadom zachowania: piłka cięższa zachowała swoją prędkość, a lżejsza potroiła "z niczego". Ten pozorny paradoks pochodzi właśnie z przybliżenia M >> m; w zderzeniu piłki do koszykówki z piłką pingpongową tak by było. Ponieważ masy piłek nie są tak zupełnie różne, obserwujemy właśnie to, co pokazuje doświadczenie: lekka piłka odbija się wyżej, kilkakrotnie wyżej niż początkowa wysokość, a cięższa odbija się nieco niżej.