Mleczna rewolucja (w Polsce, w neolicie)
(Andrew Curry, Nature, 31.07.2013)

Polski archeolog, prof. Peter Bogucki, dziś Dziekan Wydziału Inżynierii i Nauk Stosowanych Uniwersytetu w Princeton, badał w latach 70-tych kawałki podziurawionej ceramiki sprzed 7 tysięcy lat z rejonu Brześcia Kujawskiego [1]. Podobne naczynia używa się współcześnie do odsączania zsiadłego mleka lub przechowywania masła.

Badania prof. Boguckiego, dziś (tj. 01.08.2013) okazują się kluczem do zrozumienia kulturowej (i genetycznej) rewolucji, jak zaszła w Europie w neolicie. Zacznijmy od dietologii.

1. Organizm dorosłego człowieka nie toleruje mleka. Brak enzymu trawiącego mlekowy cukier, laktozę, powoduje, że organizm dorosłego człowieka reaguje na mleko ja na silną truciznę (diareą). Enzym ten jest aktywny u małych dzieci, po czym zostaje przez organizm wyłączony.
   
   
2. W neolicie, pasterstwo zaczęło uzupełniać myślistwo i rolnictwo. Do niedawna przypuszczano, że pasterze w Europie wykształcili się z myśliwych. Wydaje się że tak nie było – pasterze, wraz ze swoimi  trzodami przywędrowali z Bliskiego Wschodu a europejski tur pozostał dzikim zwierzęciem aż do jego wyginięcia (za czasów Zygmunta III Wazy).
   
   
3. Jak sobie radzono z nietolerancją genetyczną na mleko? Przez obniżanie poziomu laktozy, na przykład przez sporządzanie serów lub polskiego, kwaśnego mleka. Dopiero 7,5 tysiąca lat temu, na szerokich i żyznych równinach Węgier, pojawiła się mała mutacja, wymiany jednej zasady nukleotydowej – cytozyny na tyminę, co odblokowało wytwarzanie laktazy u dorosłych. Co więcej, ta mutacja podniosła również płodność, aż o 19% 
   

Source: "Nature"

Większość ludzi ze wspomnianą mutacją żyje w Europie.
Mleczną rewolucję w archeologii wywołał artykuł w czasopiśmie „Nature” współautorstwa polskich badaczy z Gdańska, Łodzi i Poznania, a zaczęła się ona od fragmentów ceramicznych naczyń kuchennych (w tym sit do zsiadłego mleka) sprzed 7 tysięcy lat z Kujaw.

Kluczem do okrycia była spektroskopia masowa.

G. Karwasz, Gunsan, 01.08.2013

[1] Grygiel, R. and Bogucki, P. 1981 "Early Neolithic sites at Brześć Kujawski, Poland: preliminary report on the 1976 - 1979 excavations," Journal of Field Archaeology 8(1): 9-27.

Tekst: GK
WWW: KS