Tekst: prof. dr hab. Helena Dodziuk
dodziuk10@vp.pl, ichf.edu.pl/person/dodziuk.htm
Obecnie gniazda jaskółek (Petrochelidon pyrrhonota) z nadmorskich klifów są często budowane pod łukami wiaduktów na autostradach. Dzięki 30 latom badań Charles Brown z University of Tulsa w Oklahomie i jego żona Mary Bomberger Brown, ornitolog z University of Nebraska, w Lincoln stwierdzili,1 że rozpiętość skrzydeł tych ptaków zmniejszyła się od 1982 r., kiedy rozpoczęto ich badanie. Polegało ono na corocznym szczegółowym obserwowaniu kolonii tysięcy żyjących ptaków (zliczaniu ptaków, jaj, gniazd, itp. oraz badaniu zachowania ptaków). Brownowie zbierali również z autostrady szkielety martwych ptaków. W ostatnich latach było ich coraz mniej. Na początku badań - 20 rocznie, a w ciągu ostatnich 5 lat – mniej niż pięć każdego roku w sytuacji, kiedy ilość ptaków i gniazd prawie podwoiła się, a ruch na szosach nie zmienił się. Co więcej, martwe ptaki różniły się od reszty populacji: miały średnio dłuższe skrzydła: rozstaw skrzydeł w 2012 roku - 112 mm, podczas gdy żywe jaskółki miały tylko 106 mm rozstawu. Powiązano to z łatwością unikania kolizji z nadjeżdżającymi samochodami ze względu na łatwość zmiany kierunku lotu przy krótszych skrzydłach.
Badania takie jak Brownów jest istotne, bo szacuje się, że 80 milionów ptaków ginie na amerykańskich drogach każdego roku,2 dużo więcej w Europie3 i gdzie indziej. W związku z tym wprowadzono różne zmiany w projektowaniu i utrzymaniu autostrad.4 Z drugiej strony, można było oczekiwać, że występuje selekcja naturalna pozwalająca ptakom uniknąć zderzeń z samochodami.
Najbardziej znany przypadek krótkookresowych zmian ewolucyjnych zaobserwowano m. in. dla ćmy Biston betularia5 Prowadzone przez 200 lat badania pokazały, że przed angielską rewolucją przemysłową ćmy te były jasno zabarwione, co pomagało w ukryciu się, gdy siedziały na drzewach i porostach. Następnie w wyniku rewolucji przemysłowej: bardzo czułe na zanieczyszczenia porosty wymarły, a drzewa pokryły się sadzą. W rezultacie jasno zabarwiona forma typica wymarła, natomiast ciemna forma carbonaria dobrze się rozmnażała, bo mogła się schować na ciemnych drzewach. Sytuacja zmieniła się wraz z likwidacją smogu w Anglii – jasne ćmy powróciły. Omawiając ten przypadek strona Wikipedii5 przytacza oparte na błędach cytowania ataki kreacjonistów na teorię Darwina.(1) Brown, C. R., Brown, M. B. Curr. Biol. 2013, 23, R233-R234.
(2) Erickson, W. P., Johnson, G. D., Young, D. P., Jr. " A summary and comparison of bird mortality from anthropogenic causes with an emphasis on collisions.," USDA Forest Serv. Gen. Tech. Rep. PSW-GTR 191, 2005.
(3) Erritzoe, J., Mazgajski, T. D., Łukasz, R. Acta Ornithol. 2003, 38, 77–93.
(4) Kociolek, A. V., Clevenger, A. P., St. Clair, C. C., Proppe, S. Conser. Biol. 2011, 25, 241–249.
(5) https://en.wikipedia.org/wiki/Peppered_moth_evolution Peppered moth evolution; 2012; 2013.
Układ html: K. Rochowicz