Poniżej
przedstawiamy obrazy nieba wykonane w różnych zakresach widma.
Zakres widzialny. Natężenie światła
widzialnego ze zdjęć wykonanych przy pomocy bardzo szerokokątnego
aparatu w obserwatoriach północnej i południowej półkuli. Ze względu na
duże pochłanianie przez pył międzygwiazdowy, światło dociera przede
wszystkim z gwiazd w odległości kilku tysięcy lat świetlnych od Słońca,
tzn. pobliskich w skali Drogi Mlecznej, która ma średnicę około 100.000
lat świetlnych.
Kontinuum radiowe (408 MHz). Intensywność emisji z
badań z naziemnych radioteleskopów (Jodrell Bank, Bonn i Parkes). Na
tej częstotliwości większość emisji pochodzi
z rozpraszania elektronów swobodnych w międzygwiezdnej plazmie (gorący
i zjonizowany gaz międzygwiezdny). Część pochodzi z emisji elektronów
przyspieszonych w silnym polu magnetycznym. Duży łuk widoczny w pobliżu
centrum obrazu jest znany jako North Polar Spur (Ostroga
Północnobiegunowa), i jest pozostałością po wybuchu supernowej,
który miał miejsce tysiące lat temu stosunkowo blisko Słońca (jak na
skalę Drogi Mlecznej).
Wodór atomowy. Natężenie emisji neutralnego wodoru atomowego z badań
radiowych na fali 21 cm. Widoczne są ślady emisji "ciepłego" ośrodka
międzygwiazdowego, który w dużej skali jest zorganizowany w
rozproszone chmury gazu i pyłu. Mają one rozmiary nawet setek lat
świetlnych. Powyższe dane wykorzystują badania z radioteleskopów
naziemnych
na północnej i południowej półkuli.
Wodór molekularny. Gęstość kolumnowa molekularnego wodoru (H2)
wyznaczona z natężenia linii tlenku węgla (CO). H2 trudno jest
obserwować bezpośrednio. Stosunek CO do H2 jest w miarę stały, więc
używa się go, by śledzić zimne, gęste obszary molekularnego wodoru. Ten
gaz gromadzi się w ramionach spiralnych w odrębnych "chmurach
molekularnych", które często są miejscami powstawania gwiazd. Powyższe
dane reprezntują wyniki badań podjętych dwoma 1,2-metrowymi teleskopami
fal milimetrowych - jeden znajduje się w Nowym Jorku, a drugi na Cerro
Tololo w Chile.
Podczerwień. Obraz złożony z obserwacji w zakresach średniej i
dalekiej podczerwieni, przedstawia natężenie promieniowania
zarejestrowanego przez Infrared Astronomical Satellite (IRAS).
Większość emisji ma charakter
termiczny, pochodzi od pyłu międzygwiazdowego ogrzewanego pochłanianym
promieniowaniem gwiazd, w tym w obszarach formowania się gwiazd,
znajdujących się w obłokach międzygwiezdnych. Emisję pyłu
międzyplanetarnego w Układzie Słonecznym, tzw. "światło zodiakalne",
odtwarzano w symulacjach i odjęto w procesie redukcji obrazów. Pozostał
jednak widoczny w kształcie litery S ślad odejmowania, reprezentujący
płaszczyznę ekliptyki.
Bliska podczerwień. Obraz złożony z obserwacji w bliskiej podczerwieni
przez misje DIRBE oraz Cosmic Background Explorer (COBE). Większość
emisji pochodzi od
chłodnych, mało masywnych gwiazd typu K w dysku i centralnym zgrubieniu
Drogi Mlecznej. Pył międzygwiazdowy nie przeszkadza obserwacjom w tym
paśmie, mapy reprezentują więc obszar całej Drogi Mlecznej.
Zakres rentgenowski. Złożony obraz w promieniach X przedstawia
natężenie zarejestrowane przez instrument satelity ROSAT w trzech
pasmach. Pokazano tzw.
miękką składową rentgenowską bardzo gorącego gazu. Dla niższych energii
chłodny gaz międzygwiazdowy silnie pochłania promieniowanie
rentgenowskie, i chmury gazu są postrzegane jako cienie na tle emisji.
Różnice barw odzwierciedlają różnice absorpcji lub temperatury regionów
emisji. Płaszczyzna Galaktyki zaznacza się na niebiesko, bo tylko
promieniowanie rentgenowskie najwyższej energii może przejść przez
gęsty gaz. Duża pętla w pobliżu centrum obrazu to North
Polar Spur (Ostroga północnobiegunowa), pozostałość po dawnej
supernowej. Wiele białych źródeł to młodsze, bardziej zwarte i bardziej
odległe pozostałości po supernowych.
Zakres gamma. Natężenie wysokoenergetycznej emisji promieniowania gamma
zarejestrowane przez instrument Energetic Gamma-Ray Experiment
Telescope (EGRET) podczas misji Compton Gamma-Ray Observatory (CGRO).
Mapa zawiera wszystkie fotony o energii powyżej 100 MeV. W tych
najwyższych energiach, większość kwantów gamma powstaje w wyniku
zderzeń cząstek promieniowania kosmicznego z jądrami atomów w obłokach
międzygwiazdowych, a zatem i Droga Mleczna jest źródłem rozproszonego
promieniowania gamma. Na rozproszoną emisję Drogi Mlecznej nakłada się
kilka pulsarów gamma, np. Krab, Geminga i Vela wzdłuż płaszczyzny
Galaktyki po prawej stronie obrazu. O wielu źródłach poza płaszczyzną
Drogi Mlecznej wiadomo, że to aktywne jądra galaktyk.
Koncepcja, tekst, układ html: K. Rochowicz