Rozszerzający się (coraz szybciej!) Wszechświat

Nagrodę Nobla 2011 w dziedzinie fizyki odebrali trzej naukowcy, którzy prowadzili badania nad powiększającym się Wszechświatem. Najważniejsze wyróżnienie świata nauki otrzymali: Saul Perlmutter, Brian Schmidt i Adam Riess za odkrycie: "przyśpieszającej ekspansji Wszechświata poprzez obserwację odległych supernowych".

O tym, że Wszechświat się rozszerza, wiemy już od kilkudziesięciu lat, a badania promieniowania reliktowego (cieplnego promieniowania tła odpowiadającego temperaturze 3K) zostały uhonorowane Nagrodą Nobla zarówno dla jego odkrywców (Penzias i Wilson 1978), jak i badaczy (Mather i Smoot 2006).

Tym razem nagrodzono wyniki obserwacji i analiz ogłoszone w roku 1998, dotyczące tempa rozszerzania się Wszechświata. Wbrew powszechnym oczekiwaniom, sugerującym stopniowe spowalnianie ekspansji, uzyskane dzięki obserwacjom kilkudziesięciu supernowych w bardzo odległych galaktykach (a więc w epoce znacznie młodszego kosmosu) wyniki wskazują, że Wszechświat rozszerza się coraz szybciej. Wniosek ten wyciągnięto z porównania obserwowanej jasności tzw. standardowych świec (czyli wzorców o stałej, nie zmieniającej się jasności) położonych w różnych odległościach. Okazało się, że dla bardziej odległych jasność maleje szybciej niż przewiduje zwykłe prawo zmiany jasności z odległością (patrz rysunek poniżej).



Efekt zinterpretowano jako wskazówkę rosnącego tempa ekspansji, przy czym zupełnie niejasna i nie zrozumiała pozostaje tego przyczyna. Roboczym terminem pozostaje „ciemna energia”, ale jej istota wciąż jest poza zasięgiem możliwości naszych badań. Wyznaczone poprzez prace tegorocznych laureatów Nagrody Nobla tempo rozszerzania się kosmosu wskazuje, że ciemna energia stanowić może ponad 70% składu materii – energii Wszechświata!