"Trzeba mieć wytrwałość
i wiarę w siebie, że się jest
do czegoś zdolnym."
Maria Skłodowska-Curie

Od początku dziejów człowiek eksponowany jest na różnego rodzaju promieniowanie. Naturalną promieniotwórczość pierwiastków, polegającą na emisji przez niestabilne atomy promieniowania jonizującego, odkrył w 1896 roku, francuski uczony Henri Becquerel. Nazwy radioaktywność (promieniotwórczość) po raz pierwszy użyła nasza rodaczka Maria Skłodowska -Curie, która odkryła dwa pierwiastki promieniotwórcze polon i rad, a za wyniki swych badań w dziedzinie promieniotwórczości dwukrotnie otrzymała nagrodę Nobla - w 1903 roku, wspólnie z Henri Becquerelem i mężem Piotrem Curie w dziedzinie fizyki i w roku 1911 sama - w dziedzinie chemii.

Promieniowaniem jonizującym określamy różne rodzaje promieniowania, które mając wystarczająco dużą energię powodują zmiany elektryczne - odrywanie elektronów od atomów i powstawanie jonów, czyli jonizację materii, przez którą przechodzą, mogąc przy tym rozrywać wiązania chemiczne pomiędzy atomami.

Tak wiec wspólna nazwa promieniowanie jonizujące obejmuje:
• szybkie swobodne elektrony nazywane też promieniowaniem beta,
• przyspieszone do dużych energii swobodne jądra atomów lub jony atomów, np. szybkie protony, jądra atomów helu, czyli promieniowanie alfa oraz przyspieszone do dużych energii ciężkie jony,
• krótkofalowe promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie energii poniżej 1 MeV, nazywane promieniowaniem X (rentgenowskim) lub promieniowaniem gamma przy znacznie wyższych energiach,
• swobodne neutrony, które mogą wywołać w ośrodku reakcje jądrowe, będące wtórnym źródłem promieniowania jonizującego.

Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym składnikiem naszego środowiska, mającym doniosły wpływ na rozwój i ewolucję życia na Ziemi - "żyjemy w promieniotwórczym świecie".

Promieniowanie to powstaje w wyniku szeregu procesów:
• promieniowania kosmicznego, będącego w istocie rozpędzonymi do ogromnych energii protonami, jądrami helu, a także innymi atomami docierającymi nieustannie z Kosmosu oraz z atmosfery Słońca, które zderzając się z atomami atmosfery ziemskiej prowadzą do powstawania wtórnych źródeł promieniowania,
• samorzutnego rozpadu niestabilnych atomów promieniotwórczych, wchodzących w skład naszego organizmu i naszego naturalnego otoczenia (gleby, skał, wody, powietrza, żywności), jak również rozpadu sztucznych (wytworzonych przez człowieka) źródeł promieniowania stosowanych w nauce, przemyśle, medycynie i ochronie środowiska,
• rozpadu promieniotwórczych pierwiastków wprowadzonych do naszego otoczenia w sposób niekontrolowany, np. w wyniku prób z bronią jądrową, katastrof w energetyce jądrowej, ale także w postaci opadów pochodzących np. z elektrowni węglowych,
• rozpadu paliwa jądrowego w reaktorach jądrowych lub przyspieszania cząstek do dużych prędkości w akceleratorach,
• przy przejściach elektronów na wewnętrzne powłoki elektronowe atomu - powstające wówczas promieniowanie X wykorzystywane jest w technice i diagnostyce medycznej.

W związku ze znaczeniem znajomości zagadnień dotyczących promieniotwórczości dla wykształcenia ogólnego młodzieży oraz dla oddania hołdu urodzonej w 1867 roku Polce - Marii Skłodowskiej-Curie, w setną rocznicę uzyskania przez nią nagrody Nobla, Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych wspólnie z Pracownią Dydaktyki Fizyki Instytutu Fizyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu postanowiło ogłosić Ogólnopolski konkurs dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych i ich uczniów pt: Promieniotwórczy Świat.

Józefina Turło, Katarzyna Przegiętka