Barbara Drobiecka
naucz. fizyki II L. O. im. St. Staszica
w Starachowicach

PROGRAM EDUKACYJNO-WYCHOWAWCZY DLA UCZNIÓW LICEUM OGÓŁNOKSZTAŁCĄCEGO I LICEUM PROFILOWANEGO

PROMIENIOWANIE , OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM I ENERGETYKA JĄDROWA
CZŁOWIEK A ŚRODOWISKO NATURALNE EUROPY .

Do działania w tym kierunku skłonił mnie fakt, że promieniowanie, promieniotwórczość i energetyka jądrowa są postrzegane przez dużą część społeczeństwa jako zjawiska niebezpieczne, szkodliwe i groźne dla człowieka. Te przesadzone i niepotrzebne obawy wynikają z niewystarczającej wiedzy , jaką społeczeństwo na ten temat posiada. Zagrożenia istnieją i należy mieć świadomość ich istnienia , wiedzieć jakie są sposoby zabezpieczania siebie i innych przed negatywnymi skutkami działania pierwiastków promieniotwórczych, i innych źródeł promieniowania, ale trzeba również zdawać sobie sprawę z ich licznych praktycznych zastosowań w różnych dziedzinach działalności ludzkiej.
O istnieniu zjawiska wiemy od lat z prasy , radia , telewizji, z obserwacji zachowań ludzkich , z ich reakcji nawet na określenie : "proces jądrowy" , nie mówiąc już o protestach przeciwko energetyce jądrowej.
Młodzież , która obecnie jest w wieku uczniów liceów , będzie w niedługim czasie decydować o ważnych sprawach naszego kraju, dlatego powinna widzieć i ten problem z dwóch stron.
Sądzę, że zaniechanie tego typu oddziaływań spowodowałoby, że większość młodych ludzi nie zdawałoby sobie sprawy z wielu ważnych zastosowań zjawiska promieniotwórczości .
Edukacja ta prowadzona w bardzo różnorodny sposób daje szansę , że w przyszłości ci ludzie będą patrzeć na problem obiektywnie , bez zbędnych emocji i zacietrzewienia , z jakim często mamy do czynienia przy wdrażaniu nowych technologii i wykorzystywaniu nowych metod badawczych.
Rzetelna wiedza i edukacja w tym kierunku pozwoli skutecznie chronić nasze środowisko przed różnorodnymi zanieczyszczeniami i niszczącymi działaniami , poprzez wykorzystywanie w praktyce takich metod i zachowań, które maksymalnie ograniczają degradację naszego otoczenia .
Zajęcia , jakie prowadzę na ten temat w mojej szkole odbywają się częściowo w ramach zajęć lekcyjnych ( zgodnie z realizowanym programem nauczania ), oraz w ramach wolnego czasu zainteresowanych uczniów i nauczycieli.

CELE PROWADZONEJ EDUKACJI

1. Kształtowanie obiektywnego spojrzenia na problem promieniowania i energetyki jądrowej , na wykorzystanie tych zagadnień w różnych dziedzinach działalności ludzkiej.

2. Wskazywanie zagrożeń dla człowieka i środowiska naturalnego, jakie niosą różnorodne źródła promieniowania i zwracanie uwagi na sposoby postępowania prowadzące do zapobiegania tym zagrożeniom.

3. Pokazanie roli nauki w różnych dziedzinach życia i konieczności dalszego kształcenia młodego pokolenia Polaków celem przygotowania ich do odpowiedzialnego i twórczego funkcjonowania w zjednoczonej Europie.

4. Wykazanie , że różne dziedziny wiedzy są ze sobą ściśle powiązane i do zrozumienia otaczającej rzeczywistości konieczne jest ich ciągłe współdziałanie, że metody fizyczne oparte na zjawisku promieniotwórczości mają bardzo szerokie zastosowanie, dając odpowiedzi na pytania z różnych dziedzin naukowych, a przede wszystkim na pytanie o warunki, w których powstało życie i sam człowiek - cząstka Wszechświata.

5. Pokazanie , że konieczne jest współdziałanie uczonych z różnych krajów świata, bo tylko takie działania prowadzą do efektywnego wykorzystania osiągnięć twórczych dla dobra ludzi i ich środowiska.

PODJĘTE ZADANIA

1. Zapoznanie młodzieży ze zjawiskiem promieniotwórczości na lekcjach fizyki

2. Wykorzystanie czasopism popularno-naukowych i metodycznych ( np. Wiedza i Życie , Foton , Delta , Świat Nauki Fizyka w Szkole i inne) oraz materiałów i opracowań udostępnionych nam przez pracowników Instytutu Problemów Jądrowych w Świerku w celu zapoznania młodzieży z poglądami świata nauki na temat energetyki jądrowej i promieniowania.

3. Przeprowadzenie lekcji na temat : REAKTOR JĄDROWY w pracowni internetowej według konspektu ,
przedstawionego w programie edukacyjnym http://lekcja.ids.pl/-lekcja20/konspekt.htm ,zachęcenie uczniów do samodzielnego poszukiwania w internecie materiałów dotyczących tej tematyki.

4. Wycieczki edukacyjne do Instytutu Problemów Jądrowych w Świerku dzięki którym uczniowie zapoznają się z problematyką :
              - Przechodzenie promieniowania jonizującego przez różne materiały - doświadczenie, wykład
              - Reaktor jądrowy - zasada działania , zastosowanie reaktorów ( zwiedzanie reaktora Maria )
              - Skażenie powietrza - zwiedzanie pracowni badania powietrza , pokaz różnych map skażeń ogólnych ( dla całej Polski ) oraz szczegółowych ( dla Warszawy i okolic )
              - Zastosowanie promieniowania w medycynie nuklearnej ,akceleratory dla onkologii , zwiedzanie cyklotronu C-30
              - odpady promieniotwórcze, problemy , rozwiązania - zwiedzanie wystawy o odpadach  promieniotwórczych, wykład.
Podając uczniom zadania do wykonania w czasie wycieczki ( zagadnienia, na jakie powinni zwrócić uwagę ) proponuję napisanie sprawozdania w dowolnej formie , przedstawienie
własnych przemyśleń i wniosków.

5. Wykorzystanie otrzymanych w Instytucie materiałów m.in. książki "Promieniowanie i ochrona przed promieniowaniem" której autorami są: Jos Draijer , John Lakey w zakresie następującej tematyki:
- biologiczne skutki promieniowania jonizującego
- promieniowanie jonizujące na co dzień
- ochrona przed promieniowaniem
- zastosowanie promieniowania w medycynie , stomatologii , nauce , technice i innych dziedzinach.
- atom i energetyka jądrowa, energetyka jądrowa i środowisko

6 Celem pokazania młodzieży oraz nauczycielom innych przedmiotów jak ważną rolę w różnych dziedzinach
wiedzy pełnią promieniotwórcze metody badawcze, przeprowadzono lekcję koleżeńską dla nauczycieli fizyki, biologii , chemii , geografii na temat:
Wykorzystanie metod badawczych opartych o zjawisko promieniotwórczości do określania przebiegu ewolucji organizmów.
Do przygotowania lekcji zostały wykorzystane m. in. materiały , jakie otrzymałam z Instytutu na temat datowania obiektów

7 Chcąc pokazać rolę nauki i badań naukowych , konieczność kształcenia młodego pokolenia Polaków także i w tej dziedzinie ,
wskazać jak wielką satysfakcję mogą dać młodemu człowiekowi wyniki prac badawczych, zorganizowano dla najzdolniejszych i zainteresowanych uczniów 2 dniowe zajęcia
laboratoryjne w Instytucie. Uzgodniona z pracownikami Instytutu tematyka zajęć to:
promieniowanie rentgenowskie
ruch cząstek naładowanych w polu elektrycznym i magnetycznym : wyznaczanie e/m
promieniowanie jądrowe

8. Udostępnianie uczniom adresów internetowych dotyczących tej dziedziny wiedzy umożliwiając w ten sposób samodzielne uzyskiwanie odpowiedzi na nurtujące ich pytania.

9. Propagowanie badań European Laboratory for Practical Physics CERN, informowanie o LEP ( Large Electron- Positron Collide ) - największym akceleratorze cząstek na świecie, o działalności Centrum Badawczego DESY ( Deutsches Elektronen Synchrotron ), oraz Instytutu Jądrowego w Dubnej.

10. Podkreślanie faktu, że obserwując istnienie i konsekwencje promieniowania, sięgamy nieuchronnie do kwantowej natury świata, do jej częstej przypadkowości w przeciwieństwie do klasycznego determinizmu, do dualizmu korpuskularno -falowego , który każe nam wyjść daleko poza klasyczne wyobrażenie tego świata.

WDRAŻANIE PROGRAMU

poprzez:

1. stosowanie technologii informatycznej , głównie internetu w nauczaniu i zdobywaniu wiadomości dotyczących promieniowania i energetyki jądrowej
2. korzystanie z literatury i czasopism popularno- naukowych
3. organizowanie nietypowych lekcji fizyki w formie wycieczek edukacyjnych do Instytutu Problemów Jądrowych
4. wykorzystanie materiałów pomocniczych udostępnionych przez Instytut
5. prowadzenie zajęć interdyscyplinarnych dla uczniów i nauczycieli przedmiotów przyrodniczych
6. organizowanie spotkań z zainteresowanymi uczniami z innych szkół ( głównie z uczniami ostatnich klas gimnazjum ) celem promowania szkoły i jej działalności w środowisku.
7. opracowanie przez uczniów zagadnienia: " Działalność uczonych (fizyków , chemików) Europy i Świata w zakresie promieniowania i energetyki jądrowej".
8. udostępnianie uczniom w gablocie obok pracowni fizycznej informacji dotyczących pracy laboratoriów badawczych Europy i Świata , zachęcanie do samodzielnego poszukiwania informacji na ten temat w czasopismach i internecie.

EFEKTY WDRAŻANIA PROGRAMU

1. Młodzież została zapoznana w urozmaicony sposób z różnymi aspektami i poglądami na temat promieniotwórczości i energetyki jądrowej, dzięki czemu będzie mogła podchodzić w przyszłości do tych zagadnień w sposób przemyślany, rozsądny i bez niepotrzebnych emocji.

2. Działania te wywołały zainteresowanie powyższymi zagadnieniami wśród ogółu młodzieży , czego dowodem jest konieczność organizowania wycieczki edukacyjnej do Instytutu Problemów Jądrowych
dwa, trzy razy w ciągu roku szkolnego ( liczba uczestników 40 - 45 za każdym razem)

3. Umożliwia to młodzieży zauważenie roli nauki w różnych dziedzinach życia i wskazuje na konieczność dalszego kształcenia.

4. Dzięki takiemu działaniu ciekawsza jest praca dydaktyczno -wychowawcza , budzi większe zaangażowanie ze strony młodzieży , promuje szkołę poza środowiskiem lokalnym.

5. Daje uczniom z mniejszych środowisk możliwość zapoznania się z pracą Instytutu Naukowego , rozbudza ciekawość , prowokuje do przemyśleń, do poszukiwań informacji w innych źródłach np.: w literaturze i czasopismach popularno - naukowych, w internecie.

6. Napisane przez uczniów sprawozdania, przemyślenia i wnioski z wycieczek edukacyjnych będą z pewnością pomocne w dalszej pracy dydaktyczno-wychowawczej.

7. Działanie to pozwala uczniom głębiej rozumieć potrzeby i możliwości ludzi , znaczenie ich postępowania w zakresie rozwoju nauki i ochrony środowiska.

8. Postępowanie zgodne z przedstawionym programem utwierdza młodych ludzi w przekonaniu, że tylko efektywna współpraca uczonych wielu krajów może doprowadzić do wielkich odkryć naukowych i wykorzystania ich dla dobra ludzkości.