Prezentacja
multimedialna "Na tropie czarnych dziur" - dr
Krzysztof Rochowcz
Prezentacja
multimedialna "Czy przestrzeń pomiędzy gwiazdami jest
pusta?" – prof. dr hab. Jacek Krełowski
Prezentacja
multimedialna "Wszechświat w symulacjach
komputerowych" – prof. dr hab. Michał Hanasz
Prezentacja
multimedialna "Najpiękniejsze odkrycia toruńskich
teleskopów" – prof. dr hab. Maciej Mikołajewski
Pokazy
i doświadczenia:
Lejek
grawitacyjny i niegrawitacyjny.
Materia, która spada na czarną dziurę porusza się, jak przypuszczamy,
po trajektorii spiralnej. Dobrym przykładem takiego ruchu jest lejek
grawitacyjny, który jest szeroki u góry i zwęża się ku dołowi jak
hiperbola. Kulki, monety puszczane w ruch w takim lejku poruszają się
po krzywych zamkniętych (koło, elipsa) przez co czas ich ruchu jest
dość długi. W innych lejkach po wprawieniu w ruch kulka szybko zmierza
ku dołowi.
Tornado w butelce.
Innym przykładem takiego ruchu jest tornado w butelce. 2 butelki
łączymy specjalnym łącznikiem (do jednej z nich nalewamy wcześniej do
około 3/4 objętości wody). Po ustawieniu butelek tak, żeby górna
zawierała wodę i potrząśnięciu nimi tworzy się wir wodny.
Lej w
zlewie.
Wiry tworzą się samoistnie. Każdy sam może przeprowadzić doświadczenie,
które to obrazuje. Nalewamy wodę do zlewu z zamkniętym odpływem. Kiedy
otworzymy odpływ po pewnym czasie woda wypływająca przez otwór zacznie
się obracać. Co ciekawe na półkuli północnej obraca się naogół w inna
stronę niż na półkuli południowej, ale to temat na inny wykład.
Soczewkowanie
grawitacyjne.
Soczewkowanie grawitacyjne zostało odkryte stosunkowo niedawno.
Początkowo istniały jedynie pośrednie dowody na istnienie tego zjawiska
np. nagłe krótkotrwałe pojaśnienia gwiazd, których nie można było
wytłumaczyć w inny sposób. Dopiero teleskop Hubble'a dostarczył piękne
zdjęcia ilustrujące to zjawisko. Podczas wykładu używamy świeczki,
dużej soczewki szklanej i kamery podłączonej do projektora
komputerowego. Ustawiamy układ kamera - soczewka - świeczka w
jednej płaszczyźnie, następnie poruszamy soczewką lub świeczką raz w
jedną, raz w drugą stronę. Kiedy elementy znajdują się w jednej linii
następuje wyraźne pojaśnienie światła świeczki. Drugim doświadczeniem
jest obserwacja świeczki przez soczewkę możliwie blisko jej ogniska.
Możemy zaobserwować wówczas łuki świetlne podobne do tych ze zdjęć
wykonanych teleskopem Hubble'a.
Galaktyka
z daleka i z bliska.
Galaktyki są na ogół niewidoczne gołym okiem. Przez lornetkę lub mały
teleskop wyglądają jak mgiełki bądź "plamy światła". Przeprowadzamy
doświadczenie. W rogu sali włączamy lampki choinkowe (najlepiej 2-3
komplety) uformowane w kształt galaktyki. Obserwujemy je za pomocą
kamery z drugiego rogu sali. Światła lampek zlewają się tworząc jedną
całość, nie widać ich kolorów. Po przybliżeniu światełek ("zzumowaniu")
każda z nich staje się widoczna z osobna, pojawiają się też ich kolory.
