W dużym żółtym lejku, raz puszczona moneta lub kulka kręci się coraz szybciej, aż wpadnie do środka. Tak kiedyś się stanie z Ziemią, która spadnie na Słońce. Ale za dopiero za kilka miliardów lat.


Film A

Jeśli wypuścimy kulkę równolegle do krawędzi (Film A), będzie ona wirować zakreślając prawie doskonałą orbitę kołową, powoli ruchem spiralnym opada ku dołowi; można łatwo zauważyć jak prędkość kulki rośnie w miarę jak obniża się ona w lejku. Patrząc z góry jej ruch jest podobny do ruchu meteoru złapanego przez przyciąganie grawitacyjne planety.

Jeśli kulka jest wypuszczona w poprzek lejka (Film B) wtedy orbita jest eliptyczna (także i w tym przypadku kulka w końcu wpadnie do wnętrza lejka). W drugim przypadku ruch obserwowany z góry wykazuje pewne podobieństwo do ruchu planet dokoła Słońca: trajektoria jest eliptyczna (oś lejka odpowiada ognisku elipsy, tak jak w przypadku Słońca); ponadto prędkość rośnie w miarę jak kulka zbliża się do osi, dokładnie tak jak prędkość Ziemi rośnie podczas jej zbliżania się do Słońca.


Film B

Wcale nie tak łatwo puścić monetę po okręgu - do tego służy rampa, zamocowana na szczycie lejka. Jeśli spuścisz monetę ze szczytu rampy, jej prędkość będzie właściwa - ani za duża ani za mała.

Kulkę możemy puścić na wiele różnych sposobów...


A. Einstein, Erklärung der Perihelbewegung de Merkur aus der allgemeinen Relativitätstheorie, Sitzber. Preuss. Akad. d. Wiss. 1915, str. 831

Patrz także: inne zabawki, pojęcia i zjawiska związane:
Grawitacja Lejki nie-grawitacyjne | Wańka-wstańka