miraż

Z powierzchni dziurawej "muszli" patrzy na nas świnka, ale kiedy próbujemy ją złapać - nie możemy.

Patrząc nieco z boku na otwór zabawki, widzimy obraz przedmiotu, który w rzeczywistości znajduje się na jej dnie. Obraz ten jest tak wyraźny, że można przez pomyłkę uznać go za rzeczywisty przedmiot. Dopiero sięgając po niego ręką można się przekonać , że w tym miejscu nic nie ma.

Zabawka ta składa się z dwóch wklęsłych zwróconych do siebie zwierciadeł sferycznych. Oba zwierciadła mają taką samą ogniskową, a odległość między zwierciadłami (wzdłuż osi optycznej układu) równa jest wielkości tej ogniskowej (czyli połowie promienia krzywizny).

bieg promieni świetlnych

Bieg promieni świetlnych tworzących miraż pokazuje rysunek obok. Promienie świetlne wychodzące z przedmiotu rozpoczynają bieg w ognisku zwierciadła górnego więc odbiją się od zwierciadła górnego równolegle do osi optycznej i podążają w kierunku zwierciadła dolnego. Następnie odbijają się od zwierciadła dolnego, w kierunku ogniska tego zwierciadła, które znajduje się w otworze zwierciadła górnego. W efekcie w otworze zwierciadła górnego powstaje odwrócony rzeczywisty obraz przedmiotu.

Ze względu na tzw. aberrację sferyczną przedmiot, którego miraż chcemy uzyskać za pomocą tej zabawki musi być względnie mały w stosunku do promienia krzywizny zwierciadeł. Musi on też być stosunkowo niski, aby powyższe rozważania na temat powstawania obrazu były słuszne (punkty przedmiotu położone wyżej, czyli bliżej górnego zwierciadła, są powiększane inaczej niż punkty leżące w ognisku).

Zabawkę tą można nazwać "mirażem" lub "fatamorganą", ponieważ to co widzimy jest obrazem przedmiotu, który w rzeczywistości znajduje się poza zasięgiem naszego wzroku. W tym przypadku "fatamorgana" została stworzona za pomocą dwóch wklęsłych zwierciadeł, inaczej niż jak bywa to na pustyni, gdzie nagrzewanie się powietrza przy powierzchni ziemi powoduje zmianę współczynnika załamania światła w powietrzu i przez to zakrzywienie się promieni świetlnych, co powoduje powstawanie złudnych obrazów.


Patrz także: inne zabawki, pojęcia i zjawiska związane:
Odbicie światła: Bańki mydlane Bączek a la Monet Kalejdoskop Młynek Croksa
Zwierciadła i soczewki: Arktyczny fotel Magiczne oko Kalejdoskop