Nature, 23-29/12/1999
Królewski bankiet
Przeprowadzono analizę
chemiczną substancji organicznych znalezionych w starożytnych
naczyniach pochodzących z tumulu MM, "pagórka Midasa", na stanowisku
Gordion w centralnej Turcji, który może być grobem króla Midasa.
Analiza wskazuje, że żałobnicy na stypie przed pogrzebem jedli
smakowicie przyrządzane mięsiwa - baraninę i mięso kozie oraz fasolę.
Zidentyfikowane zostały mieszniany fermentowanych napojów z winogron,
jęczmiennego piwa i pszczelego miodu w największej zastawie
stołowej z Epoki Żelaza, składającej się z ponad 100 brązowych
keilichów
i mieszalnych waz.
Poza dostarczeniem bezpośredniego i wymownego
dowodu bogactwa starożytnej kuchni śródziemnomorskiej, nasze znalezisko
ma istotne znaczenie dla zrozumienia początków Frygijskiego królestwa
Midasa i dla szerokiego zastosowania archeologicznych technik
molekularnych
do analizy starożytnych napojów i potraw.
Warunki konserwacji były nadzwyczaj dobre wewnątrz grobu, który jest najstarszą, nienaruszoną konstrukcją z drewna na świecie, szacowaną na około 700 lat p.n.e. Ciało człowieka, w wieku 60-65 lat, ułożone zostało na grubym stosie kolorowych tkanin w trumnie z pojedynczego pnia. Na identyfikację ciała jako Króla Midasa wskazują monumentalne rozmiary ziemnego pagórka usypanego nad grobem, bogactwo wyposażenia pogrzebowego i współobecność napisów asyryjskich. Trumna i 14 kawałków wyszukanych drewnianych mebli zostały złożone w grobie po użyciu w czasie ceremonii pogrzebowej.
Rekonstrukcja chemiczna (rys.1) menu bankietowego jest oparta na dobrze zachowanych "odciskach palców" związków chemicznych. Głównymi pozostałościami są triacylglicerole, złożone głównie z nasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak palmitynowy (C16), stearynowy (C18), z małą ilością nienasyconych kwasów, jak oleinowe (C18:1). Te związki, razem z cholerestolem i nasyconymi kwasami C6, C8, C10 (kaprolowy, kaprylowy, kaprowy *) ) dają się najlepiej wytłumaczyć jako pochodzące z tłuszczu owcy lub kozy. Kiedy grób został otwarty, uderzający zapach, który może pochodzić z tego tłuszczu, uderzył w nozdrza poszukiwaczy. Inne związki wskazują, że mięso było najpierw grillowane przed odcięciem od kości a następnie sezonowane z śródziemnomorskimi ziołami i przyprawami.
Głównymi składnikami mieszaniny fermentowanych napojów jest kwas tartarowy i jego sole (występujące w stanie naturalnym tylko w winogronach i produktach z nich, włączająć wino), szczawian wapnia (kamień piwny, główne wytrącenie w jęczmiennym piwie) i wosk pszczeli (grupa związków znaczących, które nie dają się łatwo odfiltrować od miodu pitnego).
Eposy Homera, oddające zarówno
grecką jak anatolijską tradycję z początków VIII w. p.n.e. i wcześniej
opisują bankiety pogrzebowe, na których jedzono szaszłyki lub pieczeń z
kozy lub baraniny, popijając mieszaniną fermentowanych napojów (greckie
kykeon) podobną do znalezionej w grobie Midasa. (Nasiona jęczmienia
dodawano do kykeonu, który mógł mieć formę piwa). Ten napój, w którym
inne owoce jak jabłka lub borówki mogły być używane zamiast winogron,
ma długą [pijacką] tradycję w Europie, co sugeruje, że ludność Frygii
mogła mieć pochodzenie europejskie, może z Bałkanów lub północnej
Grecji.
Rys.1.
Analiza zawartośći naczyń z grobu "Króla Midasa". a) situla z
brązu. b) wzajemnie komplementarne badania zawartości situli i
resztek potraw z wnętrza wazy z terakoty. Transformata Fouriera widma
rozproszenia/odbicia w podczerwieni ekstraktów w metanolu resztek 16
napojów i 14 próbek potraw. Dla zawartości situli są charakterystyczne
silne pasma węglowodorowe w zakresie 2930/2860, 1460, 1360 i720 cm-1,
które mogą być wyjaśnione najlepiej
jako długo-łańcuchowe estry wosku pszczelego. Absorpcja karboksylatów
pomiędzy
1670 i 1610 cm-1 i pomiędzy 1610 i 1570 cm-1
skorelowana
jest ze szczawianem wapnia ("kamieniem piwnym") i tartanianem wapnia,
odpowiednio.
Szerokie pasmo pomiędzy 3450-3400 cm-1 jest spowodowane
przez
grupy hydroksylowe. Resztki pożywienia natomiast nie wykazują absorpcji
przez grupy karboksylatów i hydroksyli i mają wyraźny dublet
karbonylowy w zakresie 1750-1730 cm-1. Jego węglowodorowe
pasma są lepiej określone w rejonie 1420, 1390, 1180 i 1120 cm-1.
Dane te dają się wyjaśnić najlepiej przez obecność tłuszczu jagnięcia.
c, Wysokiej jakości chromatogram cieczowy ekstraktu
chloroformowo-metanolowego resztek jadła wskazuje, że tricylglicerole
są odpowiedzialne za czas
przetrzymania 2,55 minuty (jony całkowite) i stanowią 90% frakcji
lipidowej
i około 10% całości w resztkach starożytnych potraw.
d, widmo masowe jest zdominowane przez protonowaną
palmitostearynę (m/z 864), z mniejszą zawartością dipalmo-stearyny
(836) i tripalmityny (808). Małe piki dla 862, 892 i 890 odpowiadają,
kolejno, oleo-palmito-stearynie, tristearynie i 2-oleostearynie, ta
ostatnia dominująca w nasionach roślin strączkowych. Diacylglicerydy
dla m/z 608, 606, 580 i 552 są produktami fragmentacji. Inne składniki
próbek jedzenia można zidentyfikować przez chromatografię gazową i
spektrometrię masową, czasem po uprzedniej ekstrakcji termicznej. Te
składniki obejmują; kwas anyżowy (z anyżu lub anyżo-kopru),
chondrillasterol (soczewica), kwas elaidowy - trans izomer kwasu
oleinowego (olej z oliwek), szereg wielopierścieniowych aromatycznych
węglowodorów, w tym fenantrenowe i alkylowe pochodne fenoli takie jak
krezol (mięso grillowane) i związki a-terpineoli
i terpenoidów (przyprawy).
P.E.
McGovern 1) , D.L Glusker 1) , R.A. Moreau 2), A. Nunez 2), C.W. Beck
3),
E. Simpson 4), E.D. Butrym 5),
L.J. Exner 1), E.C. Stoutt 3)
1) Museum
Applied Science Center for Archeology, Philadelphia, (PE) USA
2) Easter Regional Research
Center, US Department of Agriculture, Wyndmoor (PE)
3) Amber Reserach Laboratory,
Department of Chemistry, Poughkeespie (NY)
4) The Bard Graduate Center
for Studies in the Decorative Arts, New York (NY)
5) Scientific Instruments
Services, Ringoes (NJ), USA
*) w oryginale
angielskim: "caproic, caprylic, capric"
Tłumaczenie nie ma autoryzowanej
nomenklatury chemicznej, przepraszamy za możliwe niedokładności.
