Gwiazdy neutronowe i pulsary



Z pot臋偶nego wybuchu masywnej gwiazdy mo偶e narodzi膰 si臋 nowy, a zarazem dziwny rodzaj obiektu - gwiazda neutronowa. Podobnie jak bia艂y karze艂 powsta艂a z zapadaj膮cego si臋 j膮dra gwiazdy o rozmiarach rz臋du kilkunastu kilometr贸w. G臋sto艣膰 materii wewn臋trz niej jest taka sama jak w j膮drze atomowym! Swoj膮 nazw臋 wzi臋艂a od swojego podstawowego budulca - neutron贸w. Wewn臋trz zapadaj膮cej si臋 gwiazdy warunki s膮 na tyle ekstremalne, 偶e protony 艂膮cz膮 si臋 z elektronami i 艂adunku ujemnym i ten oto spos贸b powstaj膮 neutrony, kt贸re jak nazwa wskazuje s膮 oboj臋tne elektrycznie.

Okres rotacji takiej gwiazdy jest rz臋du milisekund. Posiadaj膮 tak偶e bardzo silne pole magnetyczne, niemal bilion razy silniejsze od s艂onecznego! Trudno艣ci w wykryciu gwiazdy neutronowej wi膮偶膮 si臋 g艂贸wnie z jej bardzo ma艂ymi rozmiarami. Na szcz臋艣cie znaczna cz臋艣膰 gwiazd neutronowych jest pulsarami - obiektami, kt贸re emituj膮 impulsy fal radiowych, a tak偶e innych rodzaj贸w promieniowania. Pulsar dzia艂a jak ogromna antena nadawcza, poniewa偶 elektrony, kt贸re poruszaj膮 si臋 w tak pot臋偶nym polu magnetycznym emituj膮 wspomniane fale radiowe.

Jeszcze dziwniejszymi obiektami w kosmosie s膮 tzw. magnetary. Posiadaj膮 wyj膮tkowo silne pole magnetyczne, du偶o silniejsze od typowych gwiazd neutronowych. Magnetary wytwarzaj膮 nagle bardzo silne rozb艂yski promieniowania gamma, a po nich dochodzi do serii s艂abszych, zatem podejrzewa si臋, 偶e s膮 to po prostu pulsary o nietypowo silnym polu magnetycznym.

Zdj臋cie Mg艂awicy Krab (M1), znajduj膮cej si臋 w konstelacji Byka pomi臋dzy jego "rogami". Zosta艂o wykonane za pomoc膮 Kosmicznego Teleskopu Hubble'a. W centralnych obszarach tej mg艂awicy ukrywa si臋 pulsar, kt贸ry jest pozosta艂o艣ci膮 po wybuchu supernowej z 1044 roku. Kilkadziesi膮t razy na sekund臋 pulsar wysy艂a impuls promieniowania w zakresie fal radiowych, widzialnych, a tak偶e rentgenowskich.

Sygna艂y wysy艂ane przez pulsara s膮 wysy艂ane z obszar贸w znajduj膮cych si臋 nad jego biegunami magnetycznymi. Gdy o艣 pola magnetycznego (magnetic axis) jest nachylona wzgl臋dem osi obrotu pulsara (spin axis), to wi臋zka jego promieniowania po prostu omiata niebo. Oczywi艣cie w momencie gdy ta wi臋zka dotrze do Ziemi mo偶na zarejestrowa膰 regularne impulsy.